انسان موجودی اجتماعی است که روابطی را میان خود و جامعه اش تعریف نموده که برخی از رابطه های او مفید و برخی برای سلامت او مضرّ هستند. به همین خاطر انسان‌ برای پیش‌گیری از بیماری و حفظ سلامت خود از انواع بیماری‌ها اقدامات مختلفی انجام می‌دهند. این اقدامات در انسان‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. برخی اهل پیش‌گیری و بعضی دیگر اهل درمان؛ اما در اینکه همه آنها از بیماری برحذر هستند، مشترک هستند.

آنچه در اغلب انسان‌ها قابل مشاهده است، علاقه به سلامتی خود و دوری از امراض جسمانی است. امّا نسبت به بیماری روح و روان به دلیل نامحسوس بودن آن، کمتر توجه می‌کنند و حال آنکه روح حقیقت آدمی را تشکیل میدهد. روان نیز جنبه ای از آن به شمار می‌رود. اگر روح درگیر بیماری باشد، سلامت جسم کمک چندانی به خوشبختی انسان نخواهد کرد. بیماری‌های روانی می‌تواند نشأت گرفته از مشکلات اقتصادی، مسائل خانوادگی، نیازهای فرهنگی و یا درخواست‌های جنسی باشد.

سخن در هر یک از آنها مجال وسیع خودش را می‌طلبد امّا یکی از اساسی‌ترین بیماری‌ها، تمایلات جنسی غیر معقول و حرام می‌باشد که از راه‌های مختلفی وارد روان بشر می‌شود و او را با خود درگیر می‌کند. بحثی نیست که انسان فاقد تمایلات جنسی از منظر عقل و شرع، بیمار به شمار می‌رود امّا رهاسازی این درخواست‌ها و نامشخص بودن حد و مرز آنها، بیماری دیگری است که به مراتب خطر آن بیشتر از نوع اوّل میباشد.

اسلام به دلیل روح رحمانی حاکم بر تعالیم خود و درک میزان بالای این بیماری برای سلامت انسان نسخه هایی را تجویز کرده که لازم است در روابط مورد توجه قرار گیرد.
 

راه های ورود امراض

اصل اول در هر دستور بهداشتی، تأکید بر پیش‌گیری است. امّا بدون شناخت مجاری نفوذ بیماری نمی‌توان از آن جلوگیری کرد. قرآن کریم این مجاری و منافذی که امراض می‌تواند در اثر رابطه با انسانهای دیگر به بشر منتقل شود را معرفی کرده است. یکی از آنها «چشم» است. این نعمت الهی که یکی از وسائل مشاهده آیات خداوندی است، اما باید دارای حدومرز خود در رصد جهان خارج باشد.

سوره نور برای پیشگیری از انتقال این بیماری در اثر مواجهه با نامحرم توصیه می‌کند که چشم‌های خود را فرو بگیرند و فقط مواردی که بیماری زا نیست را مشاهده کنند. «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ‌» به مؤمنان بگو چشم‌های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند و عفاف خود را حفظ کنند. این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است!(سوره نور،30)

این دستور به سوی زنان مؤمنه نیز داده شده که «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنّ» و به زنان با ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند.(سوره نور،31)

اسلام برای پاکدامنی پیروان خویش حتی نگاه ریبه و شنیدن سخنان نامحرم را نیز اگر از روی غرض باشد، ممنوع کرده است. این خود هشداری به‌جا و حساب شده است که تماس نامشروع با نامحرمان را کنترل و محافظت می‌کند. البته رویارویی جدّی و ضروری و بدون هیچ‌گونه غرض، آن هم با حجاب کامل اسلامی و با رعایت ادب و سایر مسایل اخلاقی اشکالی ندارد.

در تفاسیر شیعه و سنی ذیل آیه ۳۰ سوره نور، نقل کرده اند که: «روزی در هوای گرم مدینه، زن جوانی در حالی که روسری خود را به پشت گردن انداخته و دور گردن و بناگوش او، پیدا بود، از کوچه ای عبور می کرد، مرد جوانی از انصار، آن حالت را مشاهده کرد و چنان غرق تماشا شد که از خود و اطرافش غافل گردید و به دنبال آن زن حرکت نموده تا این که صورتش به دیوار یک خانه اصابت کرد و مجروح گردید، هنگامی که به خود آمد، خدمت پیامبر(ص) رفت و جریان را برای او بیان داشت، این جا بود که آیات سوره مبارکه نور در مورد پوشش زنان نازل گردید».
 

تهدیدها و فرصت های چشم برای سلامتی

در روایات متعددی از پیامدهای آلوده چشم‌چرانی که به بهداشت روابط آسیب می‌زند سخن به میان آمده است. نگاه حرام به تیری سمّی تشبیه شده است که وقتی به انسان اصابت می‌کند، سمّ را وارد بدن می‌کند.

رسول خدا ـ‌صلی الله علیه و آله- می‌فرمایند: «آن که چشمانش را از نگاه به زن نامحرم پر کند، روز قیامت، خداوند چشمانش را با میخ های آتشین و از آتش پر کند تا وقتی که به حساب مردم رسیدگی کند، سپس امر می‌شود که او را به جهنم ببرند»؛ «مَنْ مَلا عَیْنَیْهِ مِنِ امْرَأَةٍ حَراماً حَشاهُما اللهُ عَزَّوَجَلَّ یَوْمَ القِیامَةِ بِمَسامیرَ مِنْ نارٍ وَحَشاهُما ناراً حَتّی یَقْضِیَ بَیْنَ‌ النّاسِ ثُمَّ یُؤمَرُ بِه اِلَی النّارِ»(ثواب الاعمال، 338)

اما در مقابل کسی که خود را از نفوذ این بیماری حفظ کند، علاوه بر بهره مندی از نعمت بهداشت روان و آرامش روح و بسیاری از پیامدهای مثبت دیگر، همچنین از چشم گریان در قیامت نیز، مصون خواهد بود.

رسول خدا -‌‌ صلی الله علیه و آله – فرمودند: «همه چشم‌ها روز قیامت گریانند جز سه چشم، چشمی که از ترس خدا بگرید، چشمی که از نامحرم فرونهاده شود، چشمی که در راه خدا (و پاسداری از کیان اسلام) شب زنده دار باشد». «کُلُّ عَیْنٍ باکِیَةٌ یَومَ القِیامَةِ اِلّا ثَلاًثَةُ اَعیُنٍ: عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشیَةِ اللهِ وَ عَیْنٌ غَضَّتْ عَنْ مَحارِمِ اللهِ وَ عَیْنٌ باتَت ساهِرَة فی سبیلِ الله» (بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۵)

پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود «نگاه (به نامحرم) تیر زهرآلودی از تیرهای شیطان است و هر کس آن را از ترس خدا ترک کند، خداوند چنان ایمانی به او عطا کند که شیرینی‌اش را در دل خویش احساس کند». «اَلنَّظَرُ سَهْمٌ مَسموُمٌ مِنْ سِهامِ اِبْلیسَ‌ فَمَنْ تَرَکَها خَوْفاً مِنَ اللهِ اَعطاهُ اللهُ ایماناً یَجِد حَلاوَتَهُ فی قَلْبِهِ» (بحارالانوار،ج۱۰۱،ص۳۸)

بنابراین یک نسخه برای پیش‌گیری و حتی درمان بیماری روح و روان، حفظ چشم و مراقبت از نگاه‌های حلال و حرام است که در عین سختی مراقبت از آن ولی شیرینی سلامتی و عافیت را به دنبال خواهد داشت.